Μνήμες του μπάρμπα Κωστάγγελου Χόρτη

Ο αείμνηστος Κωστάγγελος Γ. Χόρτης ήταν ένας προικισμένος συγχωριανός, με μνήμη ελέφαντα και μεγάλο ενδιαφέρον για την ιστορία του χωριού μας, παρόλο που δεν είχε τελειώσει το Δημοτικού. Καρπός αυτού του ζήλου είναι ένα πολύτιμο χειρόγραφο, που ευγενικά μας παραχώρησε ο γιος του Φάνης, πανεπιστημιακός στις ΗΠΑ και ποιητής, το οποίο αναφέρεται σε ποικίλες όψεις της κοινωνίας και της ιστορίας των Χορτάτων από τις αρχές του 20ου αιώνα.Το χειρόγραφο αποτελείται από 10 αριθμημένες σελίδες , όπου δίνονται πληροφορίες για τα δημογραφικά του χωριού, το κλίμα, την γεωργική παραγωγή, τη συμμετοχή των κατοίκων του στους εθνικούς αγώνες 1912-1922, την αποδημία, τη συγκοινωνία, την εκπαίδευση. Τα στοιχεία που προσφέρει ο αείμνηστος μπάρμπα Κωστάγγελος είναι πολύτιμα για την ανασύνθεση της εικόνας των Χορτάτων στις αρχές του 20ου αιώνα.

Στο πρώτο τμήμα του χειρογράφου του αφού αρχικά κάνει λόγο για τις αλλαγές στο χώρο του τέως δήμου Απολλωνίων, στη συνέχεια αναφέρεται λεπτομερώς στα δημογραφικά της κοινότητας Χορτάτων, στην προσφορά τους στους εθνικούς αγώνες 1912-1922, στο πρόβλημα της εκπαίδευσης, στα προϊόντα που παρήγε κ.ά. Για λόγους πληρέστερης κατανόησης του κειμένου, αποκαταστήσαμε όπου επιβαλλόταν, τις ελλείψεις και ανισότητες του κειμένου.

Μέρος Α΄: « Από Χορτάτα έως Ρουπακιά λέγονταν Διαμπλιάνι και χωρίσανε το 1914, που χαλάσανε οι δήμοι και έγιναν κοινότητες. Από δήμος Απολλωνίων που ήτανε έγιναν πέντε κοινότητες: Άγιος Πέτρος, Αθάνι, Δράγανο, Κωμηλιό, Χορτάτα. Έτσι διαλύθηκε το όνομα Διαμπλιάνι. Δια λόγους πολιτικούς το μέρασε ο τότε δήμαρχος Φίλιππος Μαραγκός ή Πασκούρης, γιατρός από το Κωμηλιό. Τον Νικολή και Ρουπακιά τα έριξε στον Άγιο Πέτρο, την κοινότητα του Μανάση στην κοινότητα Δραγάνου, τον Άη Βασίλη στην κοινότητα Κωμηλιού και τον Άγιο Θεόδωρο στην κοινότητα Χορτάτων. Τα παραπάνω χωριουδάκια όλα μαζί λεγόντανε Διαμπλιάνι. Το μεγαλύτερο από αυτά ήταν τα Χορτάτα. Ο αριθμός των οικογενειών στο κάθε χωριό ήταν: Χορτάτα 80 οικογένειες, Άγιος Θεόδωρος 16, Μανάση 35, Άγιος Βασίλειος 15, Νικολή 42, Ρουπακιάς 45.

Αργότερα τα 4 εκάμανε κοινότητα δική τους. Τα Χορτάτα και ο Άγιος Θεόδωρος έχουν κοινότητα δική τους και (σσ. τα Χορτάτα) απαρτίζονται από τις γειτονιές Τζεφράτα, Βλαντάτα, Καραμανάτα, Βραϊλάτα, Μεσσηνάτα, και Χορτάτα, που είναι και η μεγαλύτερη, απ’ την οποία πήρε και το όνομα το χωριό. Οι οικογένειες της κοινότητας Χορτάτων:

• Ν. Α. Χόρτης, Π. Αποστ. Χόρτη, Παν. Χόρτης του Ανδρέα, Σ. Ι. Χόρτης , Ιάκωβος Χόρτης, Γεώργιος Χόρτης, Αντώνιος Χόρτης, Δημήτριος Χόρτης (οι 4 τελευταίοι είναι αδέρφια, Κολοπαταίοι), Λάμπρος Θ. Χόρτης (Σαμάτης;), Βασίλειος Χόρτης, Σπύρος Ι. Χόρτης (Μανταγιάννης), Γεώργιος Ν. Χόρτης (Μίσουλας), Δημήτριος Α. Χόρτης (Χειμώνας), Φίλιππος Δ. Χόρτης (Κ’τσοθανάσης), Αλέξανδρος Α. Χόρτης (Παπαντώνης), Σπυρ. Δ. Χόρτης (Μερμηγκός;), Ευστ. Ν. Χόρτης (Χρυσαυγής), Σπύρος Χόρτης (Χωριανός), Ευάγγ. Χόρτης (Σκαλτσάς), Φροσύνη Ν. Χόρτη, Βασ. Κ. Χόρτη, Γιώρ(γος) Ν. Χόρτης, Ι. Νικ. Χόρτης, Θ. Ν. Χόρτης, Αν. Σ. Χόρτης, Σ. Ι. Χόρτης, Π. Α. Χόρτης, Α. Π. Χόρτης, Α. Μη (Μιχαήλ). Χόρτης, Δη(μήτριος). Μ. Χόρτης, Ι. Ν. Χόρτης, Αρ. Α. Χόρτης, Σπ. Α. Χόρτης, Βα(σίλειος). Σ. Χόρτης, Ν. Α. Χορταίοι
• Μεσσήνης Νικόλαος, Χρήστος Β. Μεσσήνης, Πέτρος Β. Μεσσήνης, Κυριάκος Μεσσήνης, Ιωάννης Κ. Μεσσήνης, Μιχ. παπα Α. Μεσσήνης, Σπύρος Π.Α. Μεσσήνης, Ανδρέας Ν. Μεσσήνης, Ανδρέας Κ. Μεσσήνης, Νικ. Β. Μεσσήνης, Κων. Α. Μεσσήνης, Διον. Ι. Μεσσήνης, Παρασκευή Μεσσήνη, Μαρίνα Μεσσήνη, Δημ. Σ. Μεσσήνης, Αναστ. Σ. Μεσσήνης,
• Νικ. Γ. Αυλωνίτης, Ι. Γ. Αυλωνίτης, Απόστ. Α. Αυλωνίτης, Θεόδ. Α. Αυλωνίτης, Φίλιππος Π. Αυλωνίτης, Χρήστος Π. Αυλωνίτης, Ευστ. Θ. Αυλωνίτης, Μίνως Γ. Βράιλας, Σπυραντώνης Α. Βράϊλας
• Τζεφριός παπα Αναστ(άσης), Τζεφριός Δ.(Δημήτριος) παπάς, Τζεφριός Α. Βαγγέλης, Ιω. Α. Τζεφριός, Απόστολος Α. Τζεφριός, Κων. Δ. Τζεφριός, Παν. Τ. Βλαντής, Ανδρέας Βλαντής, Αναστάσης Π. Βλαντής,
• Θεοδ. Ε. Βουκελάτος, Αντώνης Ε. Βουκελάτος, Νικ. Α. Βουκελάτος, Κω(νσταντίνος). Α. Βουκελάτος, Βασ. Α. Βουκελάτος, Μίνως Σ. Αχείμαστος, Θ. Β. Αχείμαστος, Ιωάννης Β. Αχείμαστος, Παναγ. Γ. Αχείμαστος, Θωμάς ιερέας Ζαμπάτης, Παναγιώτης Σολδάτος, Ανθούλα Κωνταντώνη.

Είναι και άλλοι που είναι σε άλλα χωριά και μέσα στην πόλη Λευκάδα.

Τα Χορτάτα είναι το ψηλότερο χωριό της λευκάδας. Είναι και εύφορο. Παράγει σιτάρι, φακή, κουκιά, ρεβίθια, μπίζα, πατάτες και όλα τα κηπευτικά. Λάδι λίγο.. Έχει και κτηνοτροφία.

Από το 1905 που θυμάμαι εγώ ως σήμερα, αρχικά είχε τρεις παπάδες:παπα –Αναστάσης και παπα –Δημήτρης Τζεφριός το επίθετο, αδέρφια και παπα –αποστόλης Μεσσήνης. Ήταν άλλοι τρεις που εγώ δεν τους θυμάμαι:ο παπα –Θανάσης, πατέρας του πάδου Αν. και Δημήτρη. Έχω ακούσει ότι ήταν και δάσκαλος. Ο άλλος λεγότανε Παπαγιώργης Ζαμπάτης από τον Άγιο Θεόδωρο. Ο άλλος λεγόταν παπα Γιάννης, που είχε και άλλον αδερφό παπα Γεράσιμο, αλλά έμενε στο Άγιον Όρος. Η δε παράδοση λέγει ότι ευρέθη υπογραφή που έλεγε ότι ήτανε δύο αδέρφια που λεγότανε Παπαντωναίοι και ο ένας υπέγραφε και έλεγε υπογράφω δια τον αδελφό μου ιερέα (που) δεν ηξεύρει να υπογράφει. Σώζεται η συνοικία στα Χορτάτα που λέγεται Παπαντωνάτα. Εις το μοναστήρι Αγίου Νικολάου, Αθάνι, ιεράτευσε ένας παπα –Βλαντής από Χορτάτα. Άλλος δεν αναφέρεται κάπως να ξέρει γράμματα.

Τα Χορτάτα είναι υγιεινό χωριό. Έχει νερά αλλά τον χειμώνα πιάνει χιόνι και κάνει κρύο. Εκείνο που έλειπε πρώτα ήτανε τα ξύλα. Τώρα έχει δασώσει.

Τα Χορτάτα έχουν δώσει και στους εθνικούς αγώνες πολλές θυσίες εις θύματα και υλικές προσφορές, ανάλογα με τη δύναμή του εις διάφορες επιστρατεύσεις από 20 Σεπτεμβρίου 1912 που άρχισε ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας έως το τέλος Αυγούστου 1922.