Δάσκαλοι και μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Χορτάτων

Του ΣΠΥΡΟΥ Ν. ΒΟΥΚΕΛΑΤΟΥ
Το Δημοτικό Σχολείο Χορτάτων ήταν πληθωρικό. Επί σειρά ετών λειτουργούσε με περισσότερους από 50 μαθητές και πάντα με ένα δάσκαλο. Από το 1930 μέχρι το 1988, που έκλεισε οριστικά, πέρασαν από αυτό περισσότεροι από 20 δάσκαλοι.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 – παλαιότερα δεν έχουμε στοιχεία – δίδαξε η δασκάλα Ιουλία Λάζαρη από την Κέρκυρα. Το σχολικό έτος 1933 – 34 τη διαδέχτηκε η δασκάλα Μαρία Δελλαπόρτα από την Εύγηρο, που δίδαξε μέχρι το σχολικό έτος 1936 – 37. Το επόμενο σχολικό έτος τη σκυτάλη παίρνει ο δάσκαλός μου Νικόλαος Αχείμαστος, από τον Αϊ – Θόδωρο. Είναι ο μακροβιότερος δάσκαλος στο σχολείο. Δίδαξε 15 ολόκληρα χρόνια, από το σχολικό έτος 1937 – 38 μέχρι το 1952 – 53.

Οι δάσκαλοι στο μονοθέσιο σχολείο μας εργάστηκαν σκληρά κάτω από αντίξοες συνθήκες. Δίδασκαν σε 60 και 70 παιδιά, πεινασμένα και ξυπόλυτα τα περισσότερα, χωρίς βιβλία και τετράδια, στοιβαγμένα σε μια μικρή αίθουσα κάποιου σπιτιού ή στην εκκλησία, μέχρι να γίνει το καινούργιο σχολείο, χωρίς θέρμανση, χωρίς εποπτικά μέσα διδασκαλίας, χωρίς καμιά υλικοτεχνική υποδομή. Και δίδασκαν έξι μέρες την εβδομάδα (και το Σάββατο λειτουργούσε το σχολείο), πρωί – απόγευμα. Μα ούτε και την Κυριακή ήταν ελεύθεροι. Έπρεπε να πάνε πρωί στο σχολείο, να συγκεντρώσουν τα παιδιά, να τα βάλουν στη γραμμή και να τα οδηγήσουν στην εκκλησία. Ο εκκλησιασμός ήταν υποχρεωτικός. Σε τέτοιες συνθήκες εργασίας, δεν γίνεται λόγος για τήρηση ωραρίου διδασκαλίας. Ο δάσκαλος δεν κοίταζε το ρολόι για να σχολάσει τα παιδιά την κανονική ώρα. Με τόσα παιδιά που να τελειώσουν τα μαθήματα μέσα στο προβλεπόμενο ωράριο διδασκαλίας. Πάντα το παραβίαζε. Έπρεπε να τελειώσουν οπωσδήποτε τα μαθήματα. Και τότε ο δάσκαλος απευθυνόμενος στα ανυπόμονα για το σχόλασμα παιδιά έλεγε: «Ετοιμάστε τα πράγματά σας». Κι αμέσως αυτά συνωστίζονταν στην έξοδο του σχολείου.

Η αγάπη των δασκάλων προς τους μαθητές τους και η αφοσίωση στο έργο τους καταδεικνύεται και από την πρόσθετη τούτη προσφορά τους: Παλαιότερα τα παιδιά που τελείωναν το Δημοτικό, για να περάσουν στο Γυμνάσιο, έδιναν εξετάσεις και έπρεπε να είναι καλά προετοιμασμένα. Γι’ αυτό οι δάσκαλοί τους, μετά το κλείσιμο του σχολείου τον Ιούνιο, στο ολιγοήμερο χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε μέχρι την ημέρα των εξετάσεων, συγκέντρωναν ξανά στο σχολείο τα παιδιά που προορίζονταν για το Γυμνάσιο και τα προετοίμαζαν εντατικά, για να εξασφαλίσουν την επιτυχία τους.

Αναμφίβολα οι δάσκαλοι του σχολείου μας προσέφεραν τις υπηρεσίες τους κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Όμως, η αγάπη προς το παιδί και η αφοσίωση στην αποστολή τους τούς όπλιζε με δύναμη και τα κατάφερναν. Τα παιδιά μάθαιναν γράμματα. Ας τους αναγνωρίσουμε επομένως, αν όχι τίποτε άλλο, αυτή τους την προσφορά. Το αξίζουν.

Πίνακας εγγραφέντων μαθητών και δασκάλων που δίδαξαν στο Δημοτικό Σχολείο Χορτάτων

Σχολικό Έτος	Εγγραφέντες μαθητές	Δάσκαλοι που δίδαξαν
Αρχές 1930		Λάζαρη Ιουλία
1933 – 1937		Δελλαπόρτα Μαρία
1934 – 1935		Δελλαπόρτα Μαρία
1935 – 1936		Δελλαπόρτα Μαρία
1936 – 1937	53	Δελλαπόρτα Μαρία
1937 – 1938	61	Νικόλαος Αχείμαστος
1938 – 1939	72	Νικόλαος Αχείμαστος
1939 – 1940	80	Νικόλαος Αχείμαστος
1940 – 1941	74	Νικόλαος Αχείμαστος
1941 – 1942	75	Νικόλαος Αχείμαστος
1942 – 1943	73	Νικόλαος Αχείμαστος
1943 – 1944	65	Νικόλαος Αχείμαστος
1944 – 1945	65	Νικόλαος Αχείμαστος
1945 – 1946	61	Νικόλαος Αχείμαστος
1946 – 1947	61	Νικόλαος Αχείμαστος
1947 – 1948	56	Νικόλαος Αχείμαστος
1948 – 1949	58	Νικόλαος Αχείμαστος
1949 – 1950	61	Νικόλαος Αχείμαστος
1950 – 1951	47	Νικόλαος Αχείμαστος
1951 – 1952	43	Νικόλαος Αχείμαστος
1952 – 1953	48	Αναστάσιος Κουντουράς
1953 – 1954	55	Αναστάσιος Κουντουράς
1954 – 1955	63	Αναστάσιος Κουντουράς
1955 – 1956	50	Δημήτριος Χαλικιάς
1956 – 1957	58	Δημήτριος Χαλικιάς
1957 – 1958	48	Δημήτριος Χαλικιάς
1958 – 1959	44	Δημήτριος Χαλικιάς
1959 – 1960	44	Νικόλαος Λάζαρης
1960 – 1961	40	Νικόλαος Λάζαρης
1961 – 1962	35	Σπύρος Βουκελάτος
1962 – 1963	34	Θεοδόσιος Στραγαλινός
1963– 1964	43	Ευστάθιος Φίλιππας
1964 – 1965	47	Γεώργιος Ροντογιάννης
1965 – 1966	43	Άγγελος Βερύκιος
1966 – 1967	44	Ν. Λάζαρης
1967 – 1968	40	Αντιγόνη Χόρτη
1968 – 1969	37	Σπύρος Βουκελάτος
1969– 1970	37	Χρυσούλα Πολίτη
1970 – 1971	32	Χρυσούλα Πολίτη
1971 – 1972	26	Κ. Καινούργιος
1972 – 1973	23	Ουρανία Ματαφιά
1973 – 1974	18	Στέφανος Κυριάκης
1974 – 1975	14	Στέφανος Κυριάκης
1975 – 1976	15	Στέφανος Κυριάκης
1976 – 1977	13	Επαμεινώνδας Σιανάβας
1977 – 1978	--	--
1981 – 1982	12	Κων/νος Τσιάντζος
1982 – 1983	12	Π. Λάζαρη
1983 – 1984	10	Χρυσόστομος Μπιρμπίλης
1984 – 1986	6	Αναστάσιος Βουκελάτος
1986 – 1987	6	Νικηφόρος Ευθυμίου
1987 – 1988	2	Αναστασία Χόρτη
1988 – 1989	ΚΛΕΙΣΤΟ

Σημείωση: Τα κενά που υπάρχουν στον πίνακα οφείλονται στην έλλειψη στοιχείων.

Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι το σχολείο μας, πριν από την δεκαετία του 1950, λειτουργούσε σταθερά με περισσότερους από 60 μαθητές και πάντα με ένα δάσκαλο. Τη δεκαετία του 1950 είχε πάνω από 50 μαθητές. Όσο πιο πίσω πάμε χρονολογικά τα παιδιά ήταν όλο και περισσότερα. Το σχολικό έτος 1943 – 1944 ήταν 65, το 1941 – 1942, 75 και το 1939 – 1940 έφθασαν τα 80. Σημειωτέον ότι στο σύνολο των μαθητών, σε ορισμένα σχολικά έτη, συμπεριλαμβάνονται και κάποιοι μαθητές από το Μανάσι, που περιστασιακά έρχονταν στα Χορτάτα, γιατί δεν υπήρχε δάσκαλος στο Μανάσι και Νικολή.

Η φοίτηση στο σχολείο την περίοδο αυτή ήταν άτακτη και προβληματική. Λίγοι μαθητές έφθαναν στην έκτη τάξη και έπαιρναν απολυτήριο. Οι περισσότεροι, κυρίως τα κορίτσια, το άφηναν στη μέση. Δύο παραδείγματα: 1) Όπως προκύπτει από παλιό Μαθητολόγιο του σχολείου μας το σχολικό έτος 1938 – 1939 ήταν γραμμένοι 72 μαθητές. Από αυτούς έφθασαν στην έκτη τάξη και πήραν απολυτήριο μόνο 32, οι άλλοι 40 το άφησαν στην μέση. 2) Από τους 65 γραμμένους μαθητές το σχολικό έτος 1943 – 1944 πήραν απολυτήριο μόνο 18, οι υπόλοιποι 47 το εγκατέλειψαν. Την εποχή αυτή ήταν συνηθισμένο φαινόμενο τα παιδιά να εγκαταλείπουν το σχολείο. Ήταν και τα χρόνια δύσκολα. Πείνα και δυστυχία. Οι γονείς τα κρατούσαν στο σπίτι για να βοηθούν στα χωράφια και στα ζώα. Έπειτα υπήρχε και η αντίληψη ότι δεν χρειάζονται και πολλά γράμματα. Αρκεί το παιδί να μάθει να γράφει, να διαβάζει και να λογαριάζει με τις τέσσερις πράξεις ακεραίων.

Στον πίνακα, επίσης, παρατηρούμε ότι οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο σχολειό μας μετά το 1960, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, άλλαζαν σχεδόν κάθε χρόνο. Και αυτό γιατί δεν έπαιρναν οργανική θέση, αλλά τοποθετούνταν προσωρινά. Οι περισσότεροι, εξάλλου, ήταν ηπειρώτες και φρόντιζαν με την πρώτη ευκαιρία να μετακινηθούν στην πατρίδα τους.

Από το 1958 και μετά αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση. Για πρώτη φορά το σχολείο λειτουργεί με λιγότερους από 50 μαθητές Όσο περνούν τα χρόνια τα παιδιά όλο και λιγοστεύουν. Το 1969 είναι κάτω από 40 και το 1971 κάτω από 30, το 1972 – 1973 23, το 1976 – 1977 13. Η μείωση συνεχίζεται ραγδαία, ώσπου το σχολικό έτος 1987 – 1988 το σχολείο λειτουργεί μόνο με 2 μαθητές και δασκάλα την Αναστασία Χόρτη του Χρήστου (Σκαλτσά).

Απίστευτο… δυστυχώς όμως αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα. Έτσι, επέρχεται το αναπόφευκτο: Το σχολείο κλείνει οριστικά και συγχρόνως κλείνει και ο κύκλος της μακρόχρονης ιστορίας του. Τα παιδιά στο εξής μεταφέρονται στα σχολεία των γειτονικών χωριών: στο Νικολή πρώτα, στον Άγιο Πέτρο μετά και στη Βασιλική σήμερα. Όσοι ζήσανε σ’ αυτό το σχολείο, ως δάσκαλοι και μαθητές, όταν περνούν απ’ έξω και το βλέπουν αραχνιασμένο και με τις πόρτες ερμητικά κλειστές, φαντάζομαι, μελαγχολούν, ραγίζει η καρδιά τους. Εγώ, τουλάχιστον, που ως νεαρός δάσκαλος ξεκίνησα την επαγγελματική μου σταδιοδρομία απ’ αυτό το σχολείο, έτσι νιώθω.

Μαθητές στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου στις αρχές της δεκαετίας του ‘80