Στην Παναγία την Ελεούσα

Του ΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΧΟΡΤΗ
Όταν πολλές φορές, φέρνω στη μνήμη μου την τοπογραφία της ευρύτερης περιοχής στην οποία είναι χτισμένο το χωριό μας, έντονα προβάλλουν στη μνήμη μου τα φτωχικά, γραφικά εκκλησάκια που σε κάθε κατεύθυνση συναντά κανείς, όταν κινείται προς τα γειτονικά χωριά ή σε μακρινά κτήματα, να ξεπροβάλλουν σε πλαγιέςσε ισιώματα, σε κορφές λοφίσκων, ανάμεσα σε σκιερά δέντρα, στο γυμνό ή θαμνώδες έδαφος, καταφυγή για τους χειμαζόμενους και κλυδωνιζόμενους από τις ατυχίες του βίου, ερέθισμα για πνευματική ανάταση σε κάθε περαστικό. Ένα τέτοιο εξωκλήσι είναι και το εξωκλήσι της Παναγίας της Ελεούσας ή της Αϊ - Λεούσας, σύμφωνα με την ντοπιολαλιά, σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων από το χωριό μας προς την κατεύθυνση του Αγίου Πέτρου. Είναι χτισμένο στο μικρό πλάτωμα μιας απότομης, σχεδόν κάθετης και γυμνής βουνοπλαγιάς, η οποία καταλήγει στο χείμαρρο του Ρουπακιά, αθέατο από τα πυκνόφυλλα δέντρα που το περιβάλλουν και που, καθώς τα κλαριά τους μπλέκονται, σχηματίζουν μια κατά κάποιο τρόπο στοά, ένα παραδεισένιο τοπίο, αδιαπέραστο από τις ακτίνες του καυτού καλοκαιρινού ήλιου.

Στο εκκλησάκι αυτό, έφηβος, μια μέρα του καλοκαιριού πριν από αρκετές δεκαετίες είχα συνοδεύσει τον πατέρα μου που θα το λειτουργούσε και θα τον βοηθούσα ως ψάλτης. Ξυπνήσαμε λοιπόν πολύ νωρίς, όπως συνέβαινε όταν επρόκειτο για κάποιον σχετικά μακρινό προορισμό, γιατί θα έπρεπε να περπατήσουμε για περίπου μια ώρα, ώσπου να φτάσουμε. Ήταν ακόμα σκοτάδι, αλλά ο καθαρός ουρανός προοιωνιζόταν μια από τις λαμπρές, γαλήνιες καλοκαιρινές μέρες, τις ηλιόλουστες και διάφανες, που το φως άστραφτε στα δέντρα, στις πέτρες και στο χώμα και έμπαινε, θαρρείς, στην ψυχή μας και την έκανε ολοφώτεινη κι αυτήν. Ξεκινήσαμε τυλιγμένοι στο σκοτάδι και τη σιωπή, που την έσπαγαν το λάλημα των πετεινών και τα γαυγίσματα των σκυλιών. Φτάνοντας στο δημόσιο δρόμο, στ’ αυτιά μας έφτασε ο ήχος από το κελάρυσμα των νερών της πηγής της Κρούσταλλης (σήμερα, δυστυχώς, δεν υπάρχει), συνοδευόμενο από τον ανασασμό των φύλλων των πανύψηλων πλατανιών και των άλλων δέντρων που ριγούσαν στο δροσερό πρωινό αεράκι. Κοιτάζοντας προς την Ανατολή, διέκρινα τους σκοτεινούς όγκους της οροσειράς των Σταυρωτών, που οι κορυφές τους φάνταζαν σαν φυσικό σύνορο ανάμεσα στη γη και τα φωτισμένα από το φως των αστεριών ουράνια χάη. Έβλεπα αστέρια και αστερισμούς γνωστούς, την Μεγάλη Άρκτο, την Πούλια, τον Αυγερινό και για μια στιγμή με πήρε και με μεταρσίωσε η ποίηση του λαού μας, γεμάτη συναίσθημα και φως που συνδέεται μ’ αυτά … «Στα σκοτεινά την έλουζε, στ’ άφεγγα τη χτενίζει, στ’ άστρι και στον Αυγερινό έπλεκε τα μαλλιά της» η μάνα της Αρετής με τους εννιά γιους και τη μονάκριβη κόρη στο «Τραγούδι του νεκρού αδερφού». Και πάλι ο Αυγερινός ως επόπτης των ανθρώπινων από ψηλά φέρνει το πικρό μήνυμα της σύλληψης του Κατσαντώνη και συμπάσχει με τους Έλληνες: «Βγήκε ο ήλιος κόκκινος και το φεγγάρι μαύρο κι ο λαμπερός Αυγερινός πάει να βασιλέψει. – Πες μας καημένε Αυγερινέ κάνα καλό χαμπέρι – Τον Κατσαντώνη πιάσανε …». Μνήμες και συναισθήματα …

Πήραμε ύστερα το μονοπατάκι του Αϊ – Γιαννιού και προχωρούσαμε ανάμεσα σε κυπαρίσσια, θάμνους αμπέλια και ελιές που τα σχήματα και οι όγκοι τους διαγράφονταν από τη μια και την άλλη άκρη του μονοπατιού και βρήκαμε πάλι μπροστά μας τον δημόσιο δρόμο, μια άσπρη ελικοειδή γραμμή που έπρεπε να διασχίσουμε μέχρι τον προορισμό μας. Αφού αφήσαμε δεξιά μας το Κωμηλιό, φτάσαμε στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, πολιούχου και προστάτιδας του χωριού αυτού, την οποία ο πατέρας μου αργότερα, ως εφημέριος, με την αμέριστη βοήθεια και συμπαράσταση των ενοριτών και των εκτός Κωμηλιού Κωμηλιωτών, ανακαίνισε, αποκαθιστώντας τις σοβαρές ζημιές της από το χρόνο και τους σεισμούς, και σήμερα είναι ένα γραφικό, κάτασπρο εκκλησάκι, ανάμεσα στα πεύκα που το περιβάλλουν, χαρά των ματιών και της ψυχής. Ύστερα από λίγο φτάσαμε στον προορισμό μας.

Κατεβήκαμε ένα μικρό μονοπατάκι και βρεθήκαμε μπροστά στο εκκλησάκι της Παναγίας. Η μέρα είχε αρχίσει πια να αχνοφέγγει. Μπήκαμε και ανάψαμε τα καντήλια και κεριά για να βλέπουμε. Με την είσοδό μας εικόνες, σκέψεις και συναισθήματα που κυριαρχούσαν ως εκείνη τη στιγμή στη συνείδησή μου σβήστηκαν μεμιάς. Μια βαθιά κατάνυξη, μια απέραντη γαλήνη, ένα αίσθημα ασφάλειας και προστασίας πλημμύρισε το είναι μου. Είναι πραγματικά θαυμαστό, πώς όλα όσα η λαμπρή εκκλησιαστική μας υμνογραφία περιγράφει αναφερόμενη στον Χριστό, την Θεοτόκο, αλλά και όλους τους Αγίους της πίστεώς μας, γίνονται, όταν βρεθεί κανείς κυρίως στα ταπεινά ερημοκλήσια ανάμεσα στην ελληνική φύση, ενώπιος ενωπίω με τον εαυτό του και τον Θεό, βίωμα τόσο έντονο, ώστε να μας αποκαθαίρει από κάθε χαμερπές και γήινο και να μας γεμίζει με ταπεινότητα, γαλήνη και ηρεμία, αλλά και με την αίσθηση ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάθε δυσκολία και αντιξοότητα στη ζωή μας. Όλα αυτά ενισχύονταν, καθώς έβλεπα την ιλαρότητα στις μορφές της εικονογράφησης και διάβαζα ή έψελνα τα κείμενα της ιερής ακολουθίας, αλλά και καθώς παρατηρούσα την επιβλητική και ασκητική, θα έλεγα, μορφή του πατέρα μου να ιερουργεί με άκρα ευλάβεια και υποβλητικότητα στον ιερό χώρο. Αισθανόμουν ότι συμμετείχα σε μια άφατη μυσταγωγία, που μου άνοιγε το δρόμο για επικοινωνία με τον Θεό. Δεν θυμάμαι σήμερα ποιου Αγίου τη μνήμη γιορτάζαμε, αλλά όταν φτάσαμε στους Αίνους θυμάμαι, αν δεν με απατά η μνήμη μου, ότι τα τροπάρια ψάλλονταν κατά το μέλος τού «Ως γενναίον εν μάρτυσι …» τροπαρίου που αναφέρεται στον αθλοφόρο μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο. Και τότε αλλά και κάθε φορά που ψέλνω τροπάριο με αυτό το μέλος στο νου μου έρχεται ο Άγιος έφιππος, λαμπροφορεμένος με την αστραφτερή πανοπλία του, να σκοτώνει τον δράκοντα με το κοντάρι του.

Όταν βγήκα να σημάνω την καμπάνα για τη δοξολογία, οι πρώτες ακτίνες του ήλιου φώτιζαν ήδη τα βουνά, τα δέντρα, τα σπίτια, τη θάλασσα. Ήταν μια θαυμάσια καλοκαιρινή μέρα. Μπήκα, για να αρχίσει, μετά τη δοξολογία, η Θεία Λειτουργία, η οποία αποκορυφώθηκε με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Μέσα στο μικρό εκκλησάκι υμνήσαμε και ευχαριστήσαμε τον Θεό για όσα γενναιόδωρα και με πατρική αγάπη μας προσφέρει και ταυτόχρονα δεηθήκαμε για όσους ζουν αλλά και για όσους μετέστησαν στην άλλη, την αιώνια ζωή, και η απώλειά τους δεν τους έχει σβήσει από τη μνήμη μας. Γιατί ακριβώς η Θεία Λειτουργία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έκφραση των δεήσεων, των ύμνων και των ευχαριστιών προς τον Δημιουργό και αυτή που, μέσω της Θείας Ευχαριστίας, μας ενώνει μαζί του. Όλα αυτά πρέπει να τα εμπνέει στο πλήρωμα της Εκκλησίας, δηλαδή στους πιστούς, κάθε φορά ο εκάστοτε ιερουργών.

Όταν τελείωσε η λειτουργία, ο ήλιος είχε πια ανέβει αρκετά. Βγήκαμε από την Εκκλησία, σταθήκαμε και απλώσαμε το βλέμμα μας γύρω, ρουφώντας κυριολεκτικά ήλιο και αέρα και θαυμάζοντας μια φύση – ζωγραφιά, μικρογραφία της εξαίσιας ποικιλίας του ελληνικού τοπίου. Στο βάθος, νότια, η θάλασσα ακύμαντη, με τα νησιά, τον Κυθρό, την Ιθάκη, την Κεφαλλονιά, σα να αναδύονται από αυτήν. Μπροστά μας ο κάμπος της Βασιλικής, καταπράσινος, με τριγύρω μαλακούς, κατάφυτους λόφους, τη Βασιλική στα πόδια της θάλασσας και απέναντι χωριουδάκια, από την άκρη του κάμπου μέχρι τις πλαγιές του βουνού. Και πάνω από αυτά , θεόρατο, ρωμαλέο, αρσενικό, το βουνό, τα Σταυρωτά, γυμνό από ένα σημείο και πάνω, να εποπτεύει, θαρρείς, το τοπίο και τους ανθρώπους. Ψηλά ο απέραντος γαλάζιος ουρανός να επιστέφει το θαυμαστό έργο της Δημιουργίας.

«Ως εμεγαλύνθη τα έργα σο, Κύριε»!!

Η Παναγία η Ελεούσα (πηγή: http://clubs.pathfinder.gr/andriellos/357628)

Η Αη Μαρίνα (στο βάθος τα Χορτάτα) (φωτο: Θωμάς Ευ. Χόρτης)