Άνθρωποι μια άλλης εποχής...

Του ΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΧΟΡΤΗ
Ένα από τα πρόσωπα των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων που έμεινε βαθιά χαραγμένο στη μνήμη μου ήταν ο μπάρμπα Αντρέας ο Χόρτης (Μήσουλας). Τον θυμάμαι σκυφτό , λιγόλογο, με αυλακωμένο το πρόσωπο από τις ρυτίδες του χρόνου και της βιοπάλης να φεύγει κάθε μέρα το πρωί
από το σπίτι του και να γυρίζει το μεσημέρι ή το βράδι από τα λίγα χωράφια ή τον κήπο του, λες και ήταν προορισμένος και δεμένος με την καλλιέργειά τους, όπως δα και όλοι οι συγχωριανοί εκείνων των χρόνων, χωρίς άλλη έγνοια και διέξοδο. Και όπως, χωρίς να το θέλουμε, ρέπουμε στη γενίκευση και τη δημιουργία στερεότυπων, ο μπάρμπα Αντρέας στα μάτια μου ταυτιζόταν και προσωποποιούσε τον ήσυχο και ταπεινό άνθρωπο, που ζούσε μια «επίπεδη», χωρίς πάθη εξάρσεις και οραματισμούς ζωή.

Είναι, όμως, πάντα τα πράγματα και οι άνθρωποι όπως φαίνονται; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό μου δόθηκε κάποια μέρα από τον πατέρα μου, όταν, συζητώντας μαζί του για τους βαλκανικούς πολέμους και τη συμμετοχή διαφόρων συγχωριανών μας σ’ αυτούς, μου μίλησε και για τον μπάρμπα Αντρέα με συγκίνηση και θαυμασμό. Όπως και κάμποσοι άλλοι συγχωριανοί μας, στις αρχές του 20ού αιώνα, είχε και αυτός μεταναστεύσει για το Νέο Κόσμο, εγκαταλείποντας τη γεμάτη στερήσεις ζωή του χωριού και κυνηγώντας το όνειρο μιας ζωής χωρίς μιζέρια και βάσανα, και είχε φτάσει στην Αργεντινή. Εκεί τον βρήκε η είδηση της κήρυξης του Α΄ Βαλκανικού πολέμου. Και χωρίς να το σκεφτεί ούτε για μια στιγμή, πήρε τη μεγάλη απόφαση: να εγκαταλείψει την ειρηνική ζωή και τις όποιες προοπτικές τού ανοίγονταν σε μια πλούσια, σε σύγκριση με την Ελλάδα, χώρα και να γυρίσει, θέτοντας τον εαυτό του στη διάθεση της πατρίδας και συμμετέχοντας στην τιτάνια εθνική προσπάθεια που είχε αναλάβει η Ελλάδα. Με την αφήγηση του πατέρα μου ένας άλλος μπάρμπα Αντρέας παρουσιάστηκε μπροστά στα μάτια μου. Νέος, με οράματα και πίστη σε αξίες και ιδέες. Στην ιεράρχηση των αξιών αυτών πρώτη ήταν η ιδέα της πατρίδας και η πίστη σ’ αυτήν. Και δεν ήταν η αγάπη στην πατρίδα του μπάρμπα Αντρέα και των ανθρώπων της εποχής του, που μεγάλωσαν και δόξασαν την Ελλάδα, υποκριτική, ούτε συνδεόταν με καμιά κανενός είδους ιδιοτέλεια. Αντίθετα αποτελούσε αγνή και άδολη προσφορά και υποταγή του ατομικού συμφέροντος στο συμφέρον της ολότητας. Όσοι από τις εσχατιές του κόσμου, όπως ο μπάρμπα Αντρέας, ξεκίνησαν και επέστρεψαν στη γενέθλια γη για τη Μεγάλη Περιπέτεια και το Μεγάλο Όνειρο, υποθηκεύοντας το αίμα και τη ζωή τους και βάζοντας το «εμείς» πάνω από το «εγώ», σύμφωνα με τη ρήση του Μακρυγιάννη, χωρίς να το ξέρουν και χωρίς να το έχουν διαβάσει, με οδηγό μόνο την καρδιά τους, δεν έκαμαν παρά αυτό που αποτελεί βασικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής πολιτικής σκέψης: ο πολίτης είναι ευτυχισμένος μόνον όταν η πατρίδα είναι ισχυρή και ευτυχεί και συνεπώς χρέος του είναι να αγωνίζεται για την προκοπή της. Πικρές σκέψεις για την εποχή μας ...

 Η πράξη του μπάρμπα Αντρέα και των ανθρώπων της γενιάς του μου φέρνει στο νου και τους λόγους του Θουκυδίδη, στον Επιτάφιο που εκφώνησε ο μεγάλος αθηναίος πολιτικός Περικλής το χειμώνα του 430 – 429 π.Χ. προς τιμήν των Αθηναίων νεκρών του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου. Αναφερόμενος λοιπόν σ’ αυτούς και θέλοντας να δώσει το μέτρο της ευψυχίας και της ανδρείας τους ο μεγάλος ιστορικός υπογραμμίζει ότι δίκαια θα χαρακτηρίζονταν ως οι πιο γενναίοι όσοι, αν και έχουν πλήρη και καθαρή αντίληψη των δεινών του πολέμου και των αγαθών της ειρήνης, δεν υποχωρούν μπροστά στους κινδύνους, όσοι δηλαδή συνειδητά επιλέγουν να διακινδυνεύσουν τον έσχατο κίνδυνο αντί για τη ραστώνη και την ασφάλεια της ειρηνικής ζωής, δίνοντας έτσι ουσιαστικό περιεχόμενο στην έννοια του πολίτη. Αυτό ακριβώς έκαμαν οι αγωνιστές των Βαλκανικών πολέμων του 1912-1913. Ο μπάρμπα Αντρέας, όπως και οι συμπολεμιστές του, που έκαμαν μεγάλη την Ελλάδα, ποτέ δεν ζήτησε τίποτε από την πατρίδα. Ποτέ δεν μίλησε για την προσφορά του, θεωρώντας ότι ήταν αυτονόητο καθήκον. Το ίδιο και οι άνθρωποι της γενιάς του, άνθρωποι μια άλλης εποχής, όχι μόνο χρονικά. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει και ας γίνουν παράδειγμα για την εποχή μας, που μοιάζει να έχει χάσει την πυξίδα της…