Του ΓΙΑΝΝΗ Γ. ΧΟΡΤΗ
Ο ήλιος χτυπούσε κατακέφαλα. Η πέτρα και το στουρνάρι κουδούνιζαν στην επαφή με τα πέταλα. Το άλογο φορτωμένο με δυο βαριά δεμάτια φακή, κυλινδρικά, έτσι που χρειάζονταν σε περίμετρο δύο άντρες να τα αγκαλιάσουν και σε πάχος όσο δυο χερόβολα διαταγμένα σε επάλληλες στρώσεις, σε τρόπο ώστε να πιάνονται οι καβαλικευτές άκρες δεξιά
– αριστερά και ο καρπός να κρέμεται μέσα – έξω, να ζώνονται δε κεντρικά κατά το πάχος, με πλεχτό «δεματικό» (έτσι λέγεται] στεφάνι από μακριά φυτά αντοχής, αφήνοντας ελεύθερο τον καρπό μέσα – έξω. Δυο δεμάτια δεξιά και αριστερά στο σαμάρι. Δυο πλέγματα σχοινιών με θηλιές και κόμπους και επάλληλες συστροφές στα κολιτσάκια (άγκιστρα) πρόσδεσης στο σαμάρι, μπροστά στην καράμπα (μετόπη) και στην πίσω μετόπη στο «ψαλίδι» του ξύλινου σκελετού, με τη στρωμνή του σαμαριού από λινό ύφασμα και γέμιση από ράπη (μαλακή καλαμιά) να αγκαλιάζει μαλακά το σώμα του ζώου. Τα σκοινιά αυτά έδεναν σφιχτά και σίγουρα τα δεμάτια,δημιουργώντας ένα ενιαίο σύνολο. Με αυτόν τον τρόπο οι αγρότες πετύχαιναν δύο πράγματα: να δεθεί σφιχτά το προϊόν, χωρίς να χαλαρώσει η δέση και αυτό ξεχειλίσει, και να ισορροπούν τα δεμάτια και το σαμάρι, που δέχονταν ταλάντωση. Επειδή το φορτίο ήταν μεγάλου όγκου και βάρους, η ισορροπία δεξιά – αριστερά ήταν δύσκολο να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με τέτοιες συνθήκες καταπόνησης. Η λύση ανάγκης ήταν να σηκωθεί το χαμηλωμένο δεμάτι και να σφιχτεί ψηλότερα, με το τάνυσμα των φτερών του μέχρι το σημείο ισορροπίας. Αυτό όμως απαιτούσε μεγάλη δύναμη και ενδεχομένως, δεύτερο άτομο, κάτι που δεν συνέβαινε. Η ανάρτηση του σαμαριού στη ράχη του ζώου εξασφαλιζόταν σε σταθερή θέση με ιμάντες (λουριά). Πίσω το λουρί έπιανε σταθερά κάτω και κόντρα στη ρίζα της ουράς του ζώου. Λέγονταν φουσκί και αντιμετώπιζε οριζόντιες εφελκυστικές δυνάμεις του φορτίου (τέντωμα), που αγκιστρώνεται στο ψαλίδι του σαμαριού. Σε ενίσχυση αντιμετώπισης αυτών των δυνάμεων ενεργεί πρόσθετος μπροστινός ιμάντας, που κοντράρει, όταν η κίνηση είναι ανηφορική με βαρύ φορτίο, που πιάνει στην καράμπα. Ακόμα, από το πίσω ψαλίδι οριζόντιος φαρδύς ιμάντας, το μπαλδίμι, περιβάλλει και κοντράρει στα καπούλια, ενώ η θέση του κρατιέται σταθερή με συνδετικό μπαλδίμι που συνδέει τις άκρες του, πάντα κι άλλη, κάθετα πάνω από τα καπούλια. Καθοριστικό κεντρικό πόλο ισορροπίας πάνω – κάτω, δεξιά – αριστερά, μπρος – πίσω, συνεργαζόμενη παίζει η ίγκλα, που ζώνει τη μέση του ζώου πίσω από τα μπροστινά πόδια. Όλοι αυτοί οι ιμάντες, όταν τα φορτία είναι πολύ βαριά, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, προκαλούν βαθιές πληγές στο δέρμα του ζώου και απαιτείται σοβαρή θεραπεία. Αυτό το γνώριζε καλά το νεαρό παιδί, που οδηγούσε προσεκτικά, αποφασιστικά. Το άλογο, βαρυφορτωμένο με φακή, ογδόντα οκάδες grosso modo, κατέβαινε προσεκτικά σαν υπεύθυνος νοικοκύρης, και το σαμάρι έπαιζε ελαφρά και έτριζε, όπως οι αρμοί σε τρεχαντήρι. Καράμπες, παϊδια, σκοινιά, μπαλδίμια και το ίδιο το φορτίο βρίσκονταν σε συνεχή ταλάντωση, που γινόταν μεγαλύτερη, όταν το κακοκτράχαλο μονοπάτι γινόταν πιο κατηφορικό. Μια διαδρομή από τα «Γυρίσματα», υψίπεδο ανάμεσα στις ψηλότερες κορφές της οροσειράς των Σταυρωτών, σε υψόμετρο χίλια μέτρα, μέχρι τα αλώνια στις παρυφές του χωριού, με υψόμετρο εξακόσια μέτρα και συνολικό μήκος δέκα χιλιόμετρα, ίσως και πιο πολύ, ήταν πολύ κατηφορική αλλά και σκληρή, δύσκολη, σε τραχύ μονοπάτι, ορεινό, με πολλή πέτρα, και ελάχιστα ομαλό επίπεδο. Έτσι ο δωδεκάχρονος νεαρός οδηγός, παιδί πράμα, όμως θεριό στην ψυχή, αρκετά ψηλός για την εποχή του, στα ένα και εξήντα, λιγνός, στεγνός, όλο νεύρο, στις εικοσιπέντε μόλις οκάδες βάρος, γεννημένος στη διάρκεια της κατοχής, ήταν σβέλτος για την οδήγηση κι ανάλαφρος καβαλάρης για την επιστροφή, αλλά όχι αρκετά επαρκής και πιθανόν μόνος σε περίπτωση ανάγκης, όμως αποφασισμένος να ξεφορτώσει στο αλώνι χωρίς απώλειες για το φορτίο και για το παλικάρι, τ’ άλογό του, πιστό φίλο και συνεργάτη. Σε κάθε πρόβλημα εφάρμοζε τις οδηγίες που έπαιρνε, αλλά σκαρφιζόταν και άλλες τεχνικές με το ανήσυχο ερευνητικό πνεύμα του. Ένα ασίγαστο μυαλό, μια φαντασία που την πλάταινε πιο πολύ ο απέραντος ορίζοντας, σμίγοντας με την απέραντη θάλασσα του Ιονίου πελάγους, την πιο βαθιά στη Μεσόγειο, τη Μεσόγειο του Ομήρου, των Αθηναίων, της Σικελίας, της Μεγάλης Ελλάδας, της Αθηνάς και του Ποσειδώνα, του Οδυσσέα. Αυτή τη θάλασσα, δεμένη με την αγάπη, δόξασε ο συνθέτης Μάνος Χατζηδάκης με το μελωδικό τραγούδι « Το πέλαγος είναι βαθύ, η αγάπη είναι μεγάλη …».
– αριστερά και ο καρπός να κρέμεται μέσα – έξω, να ζώνονται δε κεντρικά κατά το πάχος, με πλεχτό «δεματικό» (έτσι λέγεται] στεφάνι από μακριά φυτά αντοχής, αφήνοντας ελεύθερο τον καρπό μέσα – έξω. Δυο δεμάτια δεξιά και αριστερά στο σαμάρι. Δυο πλέγματα σχοινιών με θηλιές και κόμπους και επάλληλες συστροφές στα κολιτσάκια (άγκιστρα) πρόσδεσης στο σαμάρι, μπροστά στην καράμπα (μετόπη) και στην πίσω μετόπη στο «ψαλίδι» του ξύλινου σκελετού, με τη στρωμνή του σαμαριού από λινό ύφασμα και γέμιση από ράπη (μαλακή καλαμιά) να αγκαλιάζει μαλακά το σώμα του ζώου. Τα σκοινιά αυτά έδεναν σφιχτά και σίγουρα τα δεμάτια,δημιουργώντας ένα ενιαίο σύνολο. Με αυτόν τον τρόπο οι αγρότες πετύχαιναν δύο πράγματα: να δεθεί σφιχτά το προϊόν, χωρίς να χαλαρώσει η δέση και αυτό ξεχειλίσει, και να ισορροπούν τα δεμάτια και το σαμάρι, που δέχονταν ταλάντωση. Επειδή το φορτίο ήταν μεγάλου όγκου και βάρους, η ισορροπία δεξιά – αριστερά ήταν δύσκολο να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με τέτοιες συνθήκες καταπόνησης. Η λύση ανάγκης ήταν να σηκωθεί το χαμηλωμένο δεμάτι και να σφιχτεί ψηλότερα, με το τάνυσμα των φτερών του μέχρι το σημείο ισορροπίας. Αυτό όμως απαιτούσε μεγάλη δύναμη και ενδεχομένως, δεύτερο άτομο, κάτι που δεν συνέβαινε. Η ανάρτηση του σαμαριού στη ράχη του ζώου εξασφαλιζόταν σε σταθερή θέση με ιμάντες (λουριά). Πίσω το λουρί έπιανε σταθερά κάτω και κόντρα στη ρίζα της ουράς του ζώου. Λέγονταν φουσκί και αντιμετώπιζε οριζόντιες εφελκυστικές δυνάμεις του φορτίου (τέντωμα), που αγκιστρώνεται στο ψαλίδι του σαμαριού. Σε ενίσχυση αντιμετώπισης αυτών των δυνάμεων ενεργεί πρόσθετος μπροστινός ιμάντας, που κοντράρει, όταν η κίνηση είναι ανηφορική με βαρύ φορτίο, που πιάνει στην καράμπα. Ακόμα, από το πίσω ψαλίδι οριζόντιος φαρδύς ιμάντας, το μπαλδίμι, περιβάλλει και κοντράρει στα καπούλια, ενώ η θέση του κρατιέται σταθερή με συνδετικό μπαλδίμι που συνδέει τις άκρες του, πάντα κι άλλη, κάθετα πάνω από τα καπούλια. Καθοριστικό κεντρικό πόλο ισορροπίας πάνω – κάτω, δεξιά – αριστερά, μπρος – πίσω, συνεργαζόμενη παίζει η ίγκλα, που ζώνει τη μέση του ζώου πίσω από τα μπροστινά πόδια. Όλοι αυτοί οι ιμάντες, όταν τα φορτία είναι πολύ βαριά, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, προκαλούν βαθιές πληγές στο δέρμα του ζώου και απαιτείται σοβαρή θεραπεία. Αυτό το γνώριζε καλά το νεαρό παιδί, που οδηγούσε προσεκτικά, αποφασιστικά. Το άλογο, βαρυφορτωμένο με φακή, ογδόντα οκάδες grosso modo, κατέβαινε προσεκτικά σαν υπεύθυνος νοικοκύρης, και το σαμάρι έπαιζε ελαφρά και έτριζε, όπως οι αρμοί σε τρεχαντήρι. Καράμπες, παϊδια, σκοινιά, μπαλδίμια και το ίδιο το φορτίο βρίσκονταν σε συνεχή ταλάντωση, που γινόταν μεγαλύτερη, όταν το κακοκτράχαλο μονοπάτι γινόταν πιο κατηφορικό. Μια διαδρομή από τα «Γυρίσματα», υψίπεδο ανάμεσα στις ψηλότερες κορφές της οροσειράς των Σταυρωτών, σε υψόμετρο χίλια μέτρα, μέχρι τα αλώνια στις παρυφές του χωριού, με υψόμετρο εξακόσια μέτρα και συνολικό μήκος δέκα χιλιόμετρα, ίσως και πιο πολύ, ήταν πολύ κατηφορική αλλά και σκληρή, δύσκολη, σε τραχύ μονοπάτι, ορεινό, με πολλή πέτρα, και ελάχιστα ομαλό επίπεδο. Έτσι ο δωδεκάχρονος νεαρός οδηγός, παιδί πράμα, όμως θεριό στην ψυχή, αρκετά ψηλός για την εποχή του, στα ένα και εξήντα, λιγνός, στεγνός, όλο νεύρο, στις εικοσιπέντε μόλις οκάδες βάρος, γεννημένος στη διάρκεια της κατοχής, ήταν σβέλτος για την οδήγηση κι ανάλαφρος καβαλάρης για την επιστροφή, αλλά όχι αρκετά επαρκής και πιθανόν μόνος σε περίπτωση ανάγκης, όμως αποφασισμένος να ξεφορτώσει στο αλώνι χωρίς απώλειες για το φορτίο και για το παλικάρι, τ’ άλογό του, πιστό φίλο και συνεργάτη. Σε κάθε πρόβλημα εφάρμοζε τις οδηγίες που έπαιρνε, αλλά σκαρφιζόταν και άλλες τεχνικές με το ανήσυχο ερευνητικό πνεύμα του. Ένα ασίγαστο μυαλό, μια φαντασία που την πλάταινε πιο πολύ ο απέραντος ορίζοντας, σμίγοντας με την απέραντη θάλασσα του Ιονίου πελάγους, την πιο βαθιά στη Μεσόγειο, τη Μεσόγειο του Ομήρου, των Αθηναίων, της Σικελίας, της Μεγάλης Ελλάδας, της Αθηνάς και του Ποσειδώνα, του Οδυσσέα. Αυτή τη θάλασσα, δεμένη με την αγάπη, δόξασε ο συνθέτης Μάνος Χατζηδάκης με το μελωδικό τραγούδι « Το πέλαγος είναι βαθύ, η αγάπη είναι μεγάλη …».
Τα Σταυρωτά. Ένθετη φωτο: Νέος με άλογο, οινοχόη, περίπου 500-475 π. Χ., Ζωγράφος της Αθηνάς, Μητροπολιτικό Μουσείο NY.
Το γράμμα της Σύνταξης
Άρθρο του ΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΧΟΡΤΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου