Το δημοτικό μας τραγούδι με την καθάρια φωνή της Χορτιώτισσας (Μέρος 9ο)

Δια στόματος Ελένης (Νίτσας) Μιχ. Βουκελάτου

Στίλπων Κυριακίδης: «Οι ποιηταί του λαού και οι αυτοσχέδιοι, αλλά και οι επαγγελματίαι, δεν εξέρχονται των παραδεδομένων. Ό,τι άπαξ ευρέθη, εδοκιμάσθη και ενεκρίθη υπό του λαού δεν εγκαταλείπεται ευκόλως».

«Ουκ απέσβετο το λάλον ύδωρ»

Είναι παγκοίνως γνωστό ότι μέσα στη διαδρομή του χρόνου ο άνθρωπος δένεται με κάποιο τόπο και γίνεται ένα με τη γη του. Απ’ αυτή του τη σχέση πηγάζει και το αίσθημα της φυσιολατρίας, η αγάπη του για το βουνό, για το τοπίο με τη συγκεκριμένη ιθαγένεια, για τη μάνα γη.  Σε κάποια γωνιά της θα ριζώσει και θα ζήσει με έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής που το ίδιο το τοπίο τον ρυθμίζει. Έτσι και η Νίτσα με τον Μιχάλη έζησαν και ζουν απλά και απέριττα στα κορφοβούνια των Σταυρωτών, στην αγκαλιά της μεγάλης τους μάνας. Πρόκειται για μια χαρακτηριστική περίπτωση του «φυσικού» ανθρώπου, με την έννοια του καλού και αγνού ανθρώπου, όπως τον περιγράφει ο Ρουσό, που είναι ένας πηγαίος άνθρωπος- όχι ο στεγνός άνθρωπος της καθημερινότητας που ξέρουμε και που, βέβαια, δεν είναι αυθεντικός άνθρωπος. Γι αυτό και η φωνή τους που εκφράζει «το μέσα πλούτος», ακολουθώντας τα πατήματα του δημοτικού τραγουδιού, αποδεικνύει πως ο απλός λαός της υπαίθρου εξακολουθεί να τραγουδάει με τη σφραγίδα της γνησιότητας του απλού, αυθόρμητου, αφανούς και «ανώνυμου» ανθρώπου. Η Νίτσα, με τους προσαρμοσμένους στη δική της εμπειρία στίχους δημοτικών τραγουδιών που ακολουθούν, και ο σύντροφός της αγροτοκτηνοτρόφος, πιστικός και αυτοδίδακτος μουσικός Μιχάλης με το κλαρίνο του τραγουδάνε για να εκφράσουν με αυτόν τον τρόπο τις εμπειρίες και τα βιώματά τους, για να υμνήσουν τη φύση και τη ζωή. Γι’ αυτό και στο τραγούδι αυτό, όπως και στα δημοτικά τραγούδια, βλέπουμε κάποιαν αλήθεια που δεν τη φτάνουνε ίσως ποτέ οι σπουδασμένοι και «φτασμένοι» ποιητές με τα πολύπλοκα μέσα  και τα «μαλάματά τους». Για του λόγου το ασφαλές, δίπλα από το ποίημα της Νίτσας παραθέτουμε μερικούς στίχους, σχετικούς με το παραπάνω θέμα, μιας σπουδαίας σύγχρονης ποιήτριας με παγκόσμια απήχηση, της ακαδημαϊκού Κικής Δημουλά.   Σημειωτέον ότι το τραγούδι της Νίτσας μας το μετέφερε  με άπειρη σεμνότητα και πολύ δειλά ο σύντροφός της Μιχάλης Βουκελάτος. Εσύ, φίλε αναγνώστη, θα κρίνεις αν και σε ποιο βαθμό μπορεί το δημιούργημα της Νίτσας να σταθεί δίπλα στην ποίηση των αναγνωρισμένων ποιητών. Προσωπικά πιστεύω ότι «ουκ απέσβετο το λάλον ύδωρ» της δημοτικής μας ποίησης.

(Η γυναίκα της εποχής 1955-1980)

Τα γλέντησα εφτά τα βουνά

κι ένα τραγούδι γράφω

Τα Σταυρωτά χιονίζουνε

και στο Σουλάκι βρέχει,

στον ξακουστό τον Καστανιά

το λιανοψιχαλίζει.

Βουνά μου, χαμηλώσετε,

θέλω να σας μιλήσω

κι αν δεν μπορέσω ν’ ανεβώ

χαμπέρι θα σας στείλω.

Επώδυνη αποκάλυψη (απόσπασμα)

Σε λιγοστεύει σε ταπεινώνει να παραδεχτείς

πως όλα αυτά τα ανίδεα που γράφουμε

γνωρίζουνε για μας περισσότερα

και πιο αβυσσαλέα

απ’ όσα μισοξέρουν  όσα ζήσαμε.

Κικής Δημουλά, Από την ποιητική συλλογή Χλόη θερμοκηπίου, Ίκαρος 2005.

Για την αντιγραφή: Ε. Γ. Χόρτης