Το δημοτικό μας τραγούδι με την καθάρια φωνή της Χορτιώτισσας (Μέρος 7ο)

Δια στόματος Άννας Ευ. Αυλωνίτη
Στον αγροτικό κόσμο, που αποτελεί το περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννιέται το δημοτικό τραγούδι,  οι άνθρωποι δεν εκφράζουν με τρόπο αναλυτικό τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, όπως εμείς σήμερα, που μιλάμε, κατά κανόνα, περιγραφικά και κυριολεκτικά. Επιλέγουν έναν λόγο δραστικό, φορτισμένο συναισθηματικά και γεμάτο εικόνες, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις και, γενικά, λόγο μεταφορικό. Από άποψη θεματολογίας τα δημοτικά τραγούδια παραπέμπουν σε εκδηλώσεις συλλογικές (οικογενειακές, κοινωνικές, θρησκευτικές κ.λπ), ήταν δηλαδή πανταχού παρόντα. Από τη θεματολογία αυτή δεν λείπουν και τραγούδια με θέμα την εργασία. Πρόκειται για τραγούδια που συνοδεύουν τη ρυθμική κυρίως εργασία, βοηθώντας τον  εργαζόμενο να σπάσει κάπως τη μονοτονία και να συγχρονίσει τις κινήσεις του, καθώς και για τραγούδια που λέγονται για ξεκούραση από τη δουλειά, αφού αναφέρονται σε εποχές που οι άνθρωποι εργάζονταν από «ήλιο σε ήλιο». Ο αγρότης στην ελληνική περιθωριοποιημένη και ανεξέλικτη αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία και οικονομία, για να αντεπεξέλθει στους σκληρούς όρους ζωής, ήταν υποχρεωμένος να δουλεύει «από φυλακής πρωϊας μέχρι νυκτός». Χαρακτηριστικό του εξαιρετικά επίπονου αυτού αγώνα είναι το τραγούδι που ακολουθεί, το οποίο, χωρίς να μηδενίζει τον υποκειμενικό παράγοντα, εκφράζει περισσότερο τα βιώματα και τους κώδικες της ομάδας, όπως όλα τα δημοτικά.   Πρόκειται για ένα είδος τραγουδιού που συνδέεται με πολύ φυσικές, καθολικές και στερεότυπες ανθρώπινες αντιδράσεις και συμπεριφορές και κινείται στους άξονες άτομο - φύση-κοινωνία. Ο άγνωστος ποιητής - τραγουδιστής εκφράζει τα αφόρητα πιεστικά αισθήματά του με τις κατάρες που εκτοξεύει στον προσωποποιημένο ήλιο, ο οποίος δεν φαίνεται να συμμερίζεται τη μέχρι εξουθένωσης καταπόνηση του εργάτη της γης και παραμένει ανάλγητος απέναντι στα αισθήματα της φρεσκοπαντρεμένης νέας.

Ήλιε μ’ γιατί άργησες πολύ
«Ήλιε μ’ γιατί άργησες πολύ, να πας να βασιλέψεις;
Σε καταριέται η εργατιά κι οι ξενοδουλευτάδες,
σε καταριέται και μια νια, με νέο παντρεμένη,
που καρτερεί τον άντρα της στο σπίτι να γυρίσει».

Λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος: «Το μάζεμα των ελαιών»