Παναγιώτης Χόρτης: Ένα τεράστιο μέγεθος επιστήμονα και ανθρώπου

Του ΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΧΟΡΤΗ
Στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας πραγματοποιήθηκε το διήμερο ΙΗ΄ Συμπόσιο της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών (10 και 11 Αυγούστου). Την έναρξη των εργασιών του Συμποσίου κήρυξε ο Πρόεδρος της Εταιρείας κ. Θωμάς Κατωπόδης, ενώ χαιρετισμούς απηύθυναν ο Μητροπολίτης Λευκάδας κ. Θεόφιλος
και ο Δήμαρχος Λευκάδας κ. Κώστας Αραβανής. Την πρώτη μέρα, που ήταν αφιερωμένη στην Επιστήμη, τιμώμενα πρόσωπα ήταν δύο επιφανείς Λευκάδιοι επιστήμονες, ο Πέτρος Ν. Αργύρης, που διέπρεψε στο Εξωτερικό στο πεδίο της φυσικής επιστήμης (ήταν παρών στην εκδήλωση), και ο αείμνηστος γιατρός Παναγιώτης Ι. Χόρτης από τα Χορτάτα (1908 – 1976), ένα τεράστιο μέγεθος επιστήμονα και ανθρώπου. Για τον πρώτο μίλησαν ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΜΠ κ. Κων/νος Παρασκευαϊδης, μαθητής στην Αμερική του τιμώμενου, και ο φίλος και συμμαθητής του στο Γυμνάσιο Λευκάδας δικηγόρος κ. Νίκος Κατηφόρης . Μετά τους εισηγητές, πήρε το λόγο ο κ. Αργύρης και μίλησε συγκινημένος για το ρόλο που διαδραμάτισαν η οικογένειά του και το Γυμνάσιο Λευκάδας στις επιλογές του για την πορεία της ζωής του. Τέλος, η κ. Μαρία Ρούσσου, διευθύντρια της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, τον ευχαρίστησε για τη βοήθεια και την στήριξή του προς την Βιβλιοθήκη. Η εκδήλωση συνεχίστηκε με το έτερο τιμώμενο πρόσωπο, τον γιατρό φυματιολόγο - πνευμονολόγο Παναγιώτη Ι. Χόρτη, για τον οποίο μίλησε ο διδάκτωρ ιστορίας κ. Άγγελος Χόρτης και ο ομότεχνος του τιμώμενου γιατρός - φυματιολόγος Θεοδόσης Παναγιωτακόπουλος. Ο κ. Άγγελος Χόρτης ξεκίνησε τη σκιαγράφηση του πορτρέτου του γιατρού με την κρητική μαντινάδα «Σαν είναι ο τράγος δυνατός δεν τον χωράει η μάντρα Ο άντρας κάνει τη γενιά κι όχι η γενιά τον άντρα», και συνέχισε την παρουσίαση για την προσωπικότητα του τιμώμενου, μέσα από προσωπικά βιώματα αλλά και πλήθος τεκμηρίων και μαρτυριών. Για την προσωπικότητα του Γιατρού παραθέτουμε εδώ μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την εισήγηση: «Η πορεία του γιατρού ήταν η τυπική πορεία του αυτοδημιούργητου ανθρώπου, που, με μόνα εφόδια τις ικανότητες, την ισχυρή του θέληση, το αγωνιστικό του πνεύμα και την προσήλωση στο σκοπό του, κατόρθωσε να ανέλθει στην κορυφή της επιστήμης του και να γίνει όχι μόνο αναγνωρίσιμο αλλά και διακεκριμένο μέλος της κοινωνικής ζωής της χώρας. Κανένας δεν του κληροδότησε ούτε του χάρισε τίποτε. Όλα τα κέρδισε με την προσωπική του αξία και τον πνευματικό του μόχθο. Ολόκληρη η ζωή του ήταν μια φωτεινή πορεία προς τις κορυφές της επιστήμης και της ανθρωπιάς. Ένας θρίαμβος της θέλησης και του τίμιου αγώνα [...] Με δυσθεώρητο εύρος σπουδών ο Γιατρός, παρότι νεότατος, είναι ήδη ολοκληρωμένος επιστήμονας με τεράστιο φάσμα γνώσεων, που καλύπτουν πολλές ιατρικές ειδικότητες, μεγάλη κλινική εμπειρία και βαθύ ερευνητικό πνεύμα […]. Η επίσημη αναγνώριση του έργου και της προσφοράς του, μετά το θάνατό του, πανηγυρική, ήρθε από το φορέα στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο κομμάτι της ζωής του και είχε συμβάλει στην ανύψωση της στάθμης των ιατρικών υπηρεσιών που προσέφερε, καθώς και στην εκπαίδευση νέων γιατρών που θα έπαιρναν τη σκυτάλη από τους παλαιότερους. Το νοσοκομείο «Σωτηρία», σε επίσημη τελετή, έδωσε το όνομά του σε αμφιθέατρο, στο οποίο είχε λάμψει ως φωτισμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος. Ξεχωριστή τιμή, δείγμα της εκτίμησης στο πρόσωπό του, είναι επίσης η ονομασία μιας οδού στη Σαρωνίδα, όπου βρισκόταν η εξοχική του κατοικία, με το όνομά του, μπροστά από την εκκλησία της Παναγίας, η οποία υπήρξε δικό του έργο. Εκείνο όμως το οποίο, κατά την άποψή μου, έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η αναγνώρισή του από τους ανώνυμους καθημερινούς ανθρώπους [...]. Στην κορυφή της ελληνικής κοινωνίας αλλά και καταξιωμένος στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα ο Γιατρός, δεν οδηγήθηκε, ωστόσο, από τη μέθη της επιτυχίας, στην υπεροψία και την «ύβρη» με την αρχαία σημασία του όρου. Παρέμεινε ως βαθύτατα καλλιεργημένος και φιλοσοφημένος άνθρωπος απλός και μετριόφρων, έτοιμος πάντοτε να βοηθήσει και να συμπαρασταθεί στον πάσχοντα συνάνθρωπο, με ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στους φτωχούς και κατατρεγμένους της ζωής …». Ο δεύτερος ομιλητής κ. Θεοδόσης Παναγιωτακόπουλος αναφέρθηκε στο επιστημονικό έργο του γιατρού. Δεν τον γνώρισε προσωπικά, αλλά τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του, όντας ο ίδιος γιατρός στο Νοσοκομείο «Σωτηρία», στο οποίο είχε υπηρετήσει επί 31 συναπτά έτη ο τιμώμενος, είδε έναν θάλαμο να φέρει το όνομα Παναγιώτης Ι. Χόρτης και, ρωτώντας γι’ αυτόν, άντλησε πληροφορίες για το πλούσιο επιστημονικό του έργο. Αναφέρθηκε στην τεράστια επιστημονική συγκρότηση του Παν. Χόρτη και στις πρωτοποριακές και καινοτόμες δράσεις του στο πεδίο της φυματιολογίας, συγκαταλέγοντάς τον μαζί με τους Ρόμπερτ Κοχ και Κόνραντ Ρέντγκεν στους τρεις κορυφαίους επιστήμονες σε παγκόσμια κλίμακα στον αγώνα εναντίον της φυματίωσης. Ήταν ο πρώτος, όπως είπε, που εισήγαγε στην Ελλάδα, μετά την επιστροφή του από την Ιταλία και τη θητεία του στο Ινστιτούτο Carlo Floranini, καινοτόμες τεχνικές ίασης της φυματίωσης, όπως αυτή του τεχνητού πνευμοθώρακα, δίνοντας ελπίδα και σώζοντας πολλούς φυματικούς ασθενείς, σε μια εποχή που δεν υπήρχε ακόμη φαρμακευτική αντιμετώπιση της αρρώστιας. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν γύρισε το 1939 από την Ιταλία στην Ελλάδα διορίστηκε σε ηλικία μόλις 34 χρονών Διευθυντής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Σωτηρία». Ακολούθως, ο γιατρός Θωμάς Μεσσήνης, που εκτελούσε χρέη συντονιστή της συζήτησης, κατέθεσε τις δικές του μαρτυρίες από όσα είχε διαπιστώσει αργότερα από συνομιλίες, λέγοντας ότι ο Παναγιώτης Χόρτης ασκούσε και χειρουργικές πράξεις και ότι έκανε θωρακοσκόπηση, παρά τα πενιχρότατα τότε μέσα, από τη δεκαετία του ΄50 ακόμη. Τέλος, ο εκπαιδευτικός Θανάσης Μελάς έδωσε στον γιο του τιμώμενου ένα απόκομμα εφημερίδας του Μάη του 1937 με ρεπορτάζ από τη Ρώμη για τη λήψη του μεταπτυχιακού τίτλου του γιατρού, που περιείχε διθυραμβικά σχόλια των Ιταλών για τον ίδιο και την Ελλάδα, την οποία είχε τιμήσει με τις επιστημονικές του επιδόσεις. Στο τέλος της εκδήλωσης απονεμήθηκαν τα βραβεία 1) Πέτρου και Νίτας Αργύρη (θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1998) στην Ειρήνη Παπακωνσταντίνου ως πρώτη αποφοιτήσασα μαθήτρια των Λυκείων της πόλης της Λευκάδας για το σχολικό έτος 2012-2013, δια χειρός της Νίτας Αργύρη, συζύγου του τιμώμενου, και 2) Αλέξανδρου Παναγούλη (έχει θεσμοθετηθεί από τις οικογένειες Μελά – Παναγούλη και απονεμήθηκε για 2η φορά φέτος) στη μαθήτρια Κυριακή Δευτεραίου από το Σύβρο ως πρώτη αποφοιτήσασα μαθήτρια των Λυκειακών Τάξεων Λυκείου Βασιλικής για το σχολικό έτος 2012-2013, δια χειρός του βουλευτή Στάθη Παναγούλη, αδελφού του Αλέκου Παναγούλη.

Αριστερά:Το πατρικό σπίτι στο οποίο είδε το φως της ζωής ο Γιατρός, αναπαλαιωμένο με μεγάλη ευαισθησία από την κόρη του Έλενα. Στο κέντρο: Στιγμιότυπο από την εκδήλωση. Στην πρώτη σειρά διακρίνονται ο ποιμενάρχης μας κ. Θεόφιλος, αριστερά του ο δήμαρχος κ. Αραβανής και δεξιά του το ζεύγος Πέτρου και Νίτας Αργύρη. Στη δεύτερη σειρά ο γιος του γιατρού Παναγιώτη Χόρτη, επίσης πνευμονολόγος – φυματιολόγος Γιάννης Χόρτης (με το λευκό κοστούμι), και η κόρη του τιμώμενου Έλενα Χόρτη, διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών και σκηνοθέτις. Ανάμεσά τους μόλις διακρίνεται η εγγονή του γιατρού Φελισί. Δεξιά: Ο κ. Άγγελος Γ. Χόρτης στο βήμα..