Οι Άγιοι Πέντε και η ανάγκη προστασίας του μνημείου

Του ΕΚΤΟΡΑ Γ. ΧΟΡΤΗ
Το Χριστιανισμό φαίνεται ότι δέχτηκαν τα Χορτάτα, όπως και όλη η Λευκάδα, με την έλευση του αποστόλου Ακύλα και, στη συνέχεια, του αποστόλου Παύλου στο νησί (μετά το 64 μ. Χ.). Χαρακτηριστικό της επικράτησης του Χριστιανισμού στο χωριό αποτελούν  τα ερείπια του ιερού Ναού των Αγίων Πέντε μαρτύρων (Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης - εορτή 13 Δεκεμβρίου), που έζησαν κατά την εποχή των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού (284-305 μ.Χ.), οι οποίοι καταδίωκαν τους Χριστιανούς. Όπως προκύπτει τόσο από τις γραπτές πηγές όσο και από τα αρχαιολογικά δεδομένα, σχεδόν όλοι οι επί της εποχής του Μ. Κων/νου ναοί - Μαρτύρια ιδρύθηκαν εκτός των πόλεων (εξαίρεση: η βασιλική του Λατερανού στη Ρώμη). Σημειωτέον ότι το όνομα Ευστράτιος (του πρώτου από τους πέντε μάρτυρες) είναι επί αιώνες συνηθισμένο στην περιοχή. Ως προς τη χρονολόγηση του ναού και, γενικότερα, των χριστιανικών μνημείων των Χορτάτων (κυρίως του ερειπωμένου ναού του Αγίου Νικολάου αλλά και των εξαιρετικά ενδιαφερόντων λειψάνων ναού που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα κατά τη διάρκεια των εργασιών βελτίωσης του δικτύου ύδρευσης στον περιβάλλοντα χώρο του ναού της Παναγιάς), εικάζεται ότι είναι της Βυζαντινής εποχής και θεωρούμε ότι πρέπει η αρμόδια εφορία Βυζαντινών αρχαιοτήτων να επιληφθεί άμεσα του θέματος, πριν αστάθμητοι παράγοντες εξαφανίσουν τα παραπάνω σπουδαιότατα μνημεία πολιτισμού όχι μόνο του χωριού μας αλλά και ολόκληρου του νησιού.

Η κόγχη του ιερού του ερειπωμένου παλαιού ναού των Αγίων Πέντε στη συνοικία «Βλαντάτα».	Οι Άγιοι Πέντε: Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης (Ευστράτιον και συνάθλους δις δύο, άπαξ δύο κτείνουσι πυρ τε και ξίφος).	Η «εις μνημείον κάθοδος» (και εις έργον  ύδρευσης)  ομάδας συγχωριανών μπροστά στο ναό της Παναγιάς με επικεφαλής τη σκηνοθέτη Έλενα Χόρτη (Ιούλιος 2012).