Δημογραφικά στοιχεία της περιόδου 1760- 1836

Του ΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΧΟΡΤΗ
Σημαντικές δημογραφικές πληροφορίες για το νησί και, κατά συνέπεια, και για τον οικισμό των Χορτάτων, που εντάσσεται στην ευρύτερη οικιστική μονάδα του Διαμιλιανίου*,αντλούμε από δύο βενετικές απογραφές του 1760
η πρώτη και του 1788 η δεύτερη,
καθώς και από μια τρίτη απογραφή του 1824 (επί Αγγλοκρατίας). Από τις απογραφές αυτές και από στοιχεία του 1836 μπορεί να συναχθούν ενδιαφέροντα στοιχεία για την κίνηση του πληθυσμού σε ορίζοντα 76 ετών και να γίνουν συγκρίσεις με μεταγενέστερα δημογραφικά στοιχεία. Σύμφωνα με την απογραφή του 1760, που διενήργησε ο βενετός Γενικός Προβλεπτής θαλάσσης Franzesco Grimani, το σύνολο των οικισμών του Διαμιλιανίου ανερχόταν σε 506 κατοίκους συνολικά. Η κατανομή του πληθυσμού αυτού κατά φύλο και ηλικία παρουσιάζει την εξής εικόνα:

Άνδρες		Γυναίκες		Παρατηρήσεις
Μέχρι 16 ετών	108	Κορίτσια	102	Οι γυναίκες δεν διαχωρίζονται ηλικιακά
Μέχρι 60 ετών	101	Γυναίκες	115
Άνω των 60	21
Σύνολο ανδρών	289*	Σύνολο γυναικών	217
Γενικό Σύνολο: 506
*μεταξύ αυτών 9 κληρικοί καιμοναχοί

Στην απογραφή περιλαμβάνονται και κατηγορίες ατόμων με ειδικά καθήκοντα, προφανώς εξαρτώμενες απ’ τη βενετική διοίκηση. Έτσι, καταγράφονται 24 άτομα με καθήκοντα φρουρών της υπαίθρου (cenide), 25 με καθήκοντα φύλαξης των δασών και φυτειών (Custodi di bosco) και ακόμα 57 που χαρακτηρίζονται angarici, δηλαδή άτομα για εκτέλεση αγγαρειών της διοίκησης, χωρίς όμως οι αγγαρείες αυτές να καταγράφονται. Πιθανόν επρόκειτο για υλοτομία, δηλαδή για κοπή ξύλων που θα χρησίμευαν για ναυπήγηση πλοίων και για τη μεταφορά τους. Σημαντικό στοιχείο της απογραφής είναι η καταγραφή 18 οικογενειών οι οποίες ανήκαν στην cittadinanza, δηλ. στην εύπορη τάξη, τα μέλη της οποίας μπορούσαν να συμμετέχουν σε αντιπροσωπευτικά σώματα του νησιού για αντιμετώπιση τοπικών ζητημάτων. Για να ενταχθεί κανείς στην cittadinanza έπρεπε να καταβάλει ένα ποσό στο δημόσιο ταμείο. Οι cittadini ήταν, λοιπόν, εύποροι κάτοικοι του οικισμού. Καταγράφονται ακόμα και 12 οικογένειες ξένων, απόδειξη της κινητικότητας του πληθυσμού αλλά και της «χωρητικότητας», δηλαδή της δυνατότητας να εντάξει η οικιστική μονάδα του Διαμιλιανίου στις οικονομικές δραστηριότητες και μη γηγενείς. Ωστόσο στην απογραφή δεν κατανέμεται ο πληθυσμός στους επιμέρους οικισμούς και συνεπώς δεν γνωρίζουμε τον πληθυσμό των Χορτάτων. Παρά το γεγονός αυτό όμως μπορούμε έμμεσα να καλύψουμε το κενό και να καταλήξουμε σε αξιόπιστα συμπεράσματα, χρησιμοποιώντας την απογραφή του 1824, στην οποία ο πληθυσμός του Διαμιλιανίου κατανέμεται στους επιμέρους οικισμούς. Έτσι σε σύνολο πληθυσμού 575 ατόμων τα 164 από αυτά, δηλαδή ποσοστό 31% κατοικούν στον οικισμό Χορτάτων (μη συμπεριλαμβανομένων των Αγίων Θεοδώρων). Υποθέτοντας, όπως είναι εύλογο, ότι κάτι ανάλογο θα συνέβαινε και το 1760, δεδομένου ότι δεν μαρτυρούνται σημαντικές ανατροπές, και κάνοντας τη σχετική αναγωγή, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός των Χορτάτων το 1760 ήταν περίπου 159 άτομα που κατοικούσαν σε 38 σπίτια. Συνεπώς το μέσο μέγεθος κάθε νοικοκυριού ήταν περίπου 4,4 άτομα. Η κατανομή κατά φύλο και ηλικία του πληθυσμού αυτού ήταν η ακόλουθη:

Άνδρες		Γυναίκες		Παρατηρήσεις
Μέχρι 16 ετών	31	Μέχρι 16 ετών	27
Μέχρι 60 ετών	39	Μέχρι 60 ετών	39
Άνω των 60	15	Άνω των 60	15
Σύνολο ανδρών	98	Σύνολο γυναικών	81
Γενικό Σύνολο: 159

Επανερχόμενοι στην απογραφή του 1788 διαπιστώνουμε ότι ο πληθυσμός του Διαμιλιανίου ήταν 476 άτομα, είχε δηλαδή σημειώσει κάμψη σε σύγκριση με το 1760. Κάνοντας και στην περίπτωση αυτή τη αναγωγή με βάση τα στοιχεία του 1824 συμπεραίνουμε ότι στα Χορτάτα το 1788 πρέπει να κατοικούσαν περίπου 148 άτομα. Αν σε αυτά συμπεριλάβουμε και τον (συν)οικισμό των Αγίων Θεοδώρων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι ήταν μερικές δεκάδες περισσότεροι. Τέλος, στα 1836 ο συνολικός πληθυσμός του Διαμιλιανίου ανερχόταν σε 655 άτομα και αναλογικά ο πληθυσμός των Χορτάτων περίπου σε 203 άτομα. Στο διάστημα, λοιπόν, από το 1760 ως το 1836, δηλαδή μέσα σε 76 χρόνια, ο πληθυσμός σημείωσε αύξηση κατά 27%, δείγμα της προοδευτικής ανάπτυξης του οικισμού. Δημογραφικά στοιχεία στο διάστημα 1824-1835, σύμφωνα με το βιβλίο βαπτίσεων, γάμων και θανάτων του ιερού ναού Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου Χορτάτων (περιλαμβάνει και το συνοικισμό Αγίων Θεοδώρων):
Βαπτίσεις : 56
Γάμοι: 13
Θάνατοι: 35.

* Σημείωση: Οι οικισμοί που συνιστούσαν το Διαμιλιάνι περιελάμβαναν, εκτός των Χορτάτων, τους οικισμούς Αγίων Θεοδώρων, Αγίου Βασιλείου, Μανασίου, Νικολή και Ρουπακιά.

Πηγές:
 1) Άγγελος Χόρτης, Συμβολή στην οικονομική ιστορία της Λευκάδας (1684- 1774), διδακτορική διατριβή, ανέκδοτη.
2) Σεβαστή Λάζαρη, Δημογραφικές πληροφορίες για τη Λευκάδα, στο Πρακτικά Δ΄ συνεδρίου Επτανησιακού πολιτισμού (Λευκάδα 8-12 Σεπτεμβρίου 1993), Αθήνα 1996, σσ. 212 -255.
3) Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Έγγραφο της 23ης Δεκεμβρίου 1822, με θέμα την παράδοση βιβλίου και σφραγίδας της διοίκησης στον ιερέα του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου Νικηφόρο Χόρτη, με οδηγίες για την καταγραφή των βαπτίσεων, των γάμων και των θανάτων, συμπεριλαμβανομένου του μαχαλά Αγίων Θεοδώρων, από 1 Ιανουαρίου 1823.
Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους